Do wiadomości: Prezydenta i Rady Miasta Gliwice, Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Ministra Środowiska i Klimatu, Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach oraz innych osób i instytucji mających wpływ na sytuację Wilczych Dołów

LIST OTWARTY ŚRODOWISK PRZYRODNICZYCH I SYMPATYKÓW PRZYRODY
W SPRAWIE ZACHOWANIA WILCZYCH DOŁÓW W GLIWICACH

Szanowni Państwo,

My, niżej podpisani, specjaliści, pasjonaci i popularyzatorzy z dziedziny biologii, a także sympatycy przyrody zatroskani groźbą jej uszczerbku, niniejszym zwracamy się z apelem o uczynienie wszystkiego, co w Państwa mocy, w celu uratowania od dewastacji terenu Wilczych Dołów w Gliwicach w dolinie potoku Wójtowianka, zagrożonego zniszczeniem w związku z planami budowy zbiornika przeciwpowodziowego.
Wilcze Doły to obszar łęgu śródpolnego, charakteryzującego się jednym z najwyższych stopni bioróżnorodności. Współistnienie obok siebie dolinki rzecznej z zadrzewieniem łęgowym, pól uprawnych oraz pobliskich obszarów leśnych tworzy wyjątkowy ekosystem, w którym szczególną rolę odgrywają ptaki. Zgodnie z najnowszymi badaniami1 obszar ten można zaliczyć do najatrakcyjniejszych obszarów siedliskowych w promieniu wielu kilometrów, co zwraca uwagę szczególnie w kontekście wysokiej urbanizacji pobliskich terenów i całej Aglomeracji Śląskiej.

Na bogactwo przyrodnicze Wilczych Dołów składają się m.in. potwierdzone obserwacje przepiórki, derkacza, muchołówki białoszyjej i żałobnej, 3 gatunków dzięciołów oraz gąsiorków, a także wielu innych gatunków ptaków (wg. badań z lat 2020-2021 blisko 40 gatunków), jak również 6 gatunków nietoperzy (w tym m.in. nocka dużego Myotis myotis, nocka rudego Myotis daubentonii, karlika malutkiego Pipistrellus pipistrellus, borowca wielkiego Nyctalus noctula) oraz płazów. Spośród około 50 dotychczas zaobserwowanych gatunków chronionych większość podlega ochronie ścisłej, a także są wśród nich wpisane na Czerwoną Listę Ginących Gatunków (przepiórka Coturnix coturnix) oraz do Załącznika nr 1 Dyrektywy Ptasiej (m.in. gąsiorek Lanius collurio). Wilcze Doły posiadają też znaczne walory krajobrazowe, znajdują się tam drzewa o rozmiarach pomnikowych i jedna z nielicznych na Śląsku naturalnych dolin rzecznych na terenach miejskich (ostatnia w Gliwicach). Co więcej, w pierwszych dwóch dekadach czerwca 2021 r. na terenie Wilczych Dołów oraz sąsiedniego osiedla Sikornik przez szereg dni obserwowano syczka (Otus scops)2, co jest wydarzeniem w Polsce niesłychanie rzadkim, które zelektryzowało środowisko ornitologiczne i skłoniło naukowców i pasjonatów z całego kraju do przyjazdu do Gliwic. Dla tego gatunku omawiany teren stanowi idealny obszar żeru i bytowania, a być może także lęgu, co byłoby prawdziwą sensacją.

Niestety Wilcze Doły w znacznej części mogą ulec dewastacji w związku z planami budowy na tym terenie suchego zbiornika przeciwpowodziowego. Wyciętych ma zostać ok. 660 drzew i 1200 m2 krzewów, w tym cały drzewostan łęgowy na terenie zbiornika, w związku z przełożeniem koryta potoku, które zostanie wyprostowane i pokryte kamiennym bystrzem. Zostanie usuniętych pół miliona ton mas ziemnych. Odrodzenie się podobnego ekosystemu po takiej ingerencji nawet w szczątkowej formie wydaje się niemożliwe, m.in. z uwagi na brak możliwości odtworzenia cennego drzewostanu łęgowego w czaszy zbiornika po pozbawieniu koryta naturalnego charakteru.

Mieszkańcy Gliwic wielokrotnie apelowali do władz miasta o dokonanie zmian projektu w taki sposób, aby pogodzić względy ochrony przeciwpowodziowej i konieczność zachowania jak największej części cennego przyrodniczo obszaru (petycję w tej sprawie podpisało 10.000 osób), jednak nie podjęto żadnej próby zmian lub korekt. Tym niemniej ekspertyzy naukowe, w tym hydrologiczne, jakie powstały na zlecenie mieszkańców, wskazują z jednej strony na prawdopodobne przeszacowanie potrzebnej objętości zbiornika, a z drugiej na występowanie w dolinie Wójtowianki innych lokalizacji, pozwalających bez tak drastycznej ingerencji w przyrodę uzyskać niezbędną retencję opadów (m.in. poprzez budowę zamiast jednego kilku mniejszych zbiorników, z wykorzystaniem historycznych budowli przeciwpowodziowych).

Jako bulwersujący oceniamy fakt odstąpienia w toku przygotowania inwestycji od sporządzenia Oceny Oddziaływania na Środowisko, którą Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska uznana za zbędną jedynie w oparciu o materiały inwestora, sprzeczne zarówno z późniejszymi badaniami ornitologicznymi, jak i z dostępną literaturą na temat biologii tego obszaru (inwestor zgłosił występowanie jedynie kilkunastu gatunków „pospolitych”). W efekcie teren ten nie został nigdy kompleksowo zinwentaryzowany pod względem przyrodniczym, a zatem w toku prac przygotowawczych nie brano pod uwagę jego rzeczywistych, szczególnych walorów.

Uważamy, że ze względu na opisaną wyżej szczególną wartość przyrodniczą Wilczych Dołów konieczne jest podjęcie wszelkich możliwych działań, aby uchronić je przed dewastacją. Niezbędna jest rzetelna rewizja projektu zbiornika przeciwpowodziowego i weryfikacja jego założeń przez niezależnych ekspertów. Niezbędne jest również dokonanie wnikliwej inwentaryzacji przyrodniczej i rozważenie wszelkich możliwych rozwiązań w celu ochrony tego cennego obszaru siedliskowego. Liczymy, że przy dobrej woli zainteresowanych stron i instytucji możliwe będzie osiągnięcie kompromisu uwzględniającego zarówno potrzebę ochrony przeciwpowodziowej, jak i ochronę przyrody.

Sygnatariusze listu: